Quan sát là hình thức chủ yếu để trẻ nhận biết thế giới xung quanh. Lượng thông tin mà trẻ có được qua sự quan sát của đôi mắt chiếm 80 – 90%, các bậc cha mẹ cần chú ý quan sát ở đây không phải là quan sát thông thường mà là quan sát có mục đích. Ngay từ nhỏ, cha mẹ phải làm cho con cái hứng thú, giúp trẻ tự giác trong bồi dưỡng khả năng quan sát của trẻ, sau đây bTaskee xin giới thiệu một số phương pháp tăng khả năng quan sát cho trẻ được nhiều bố mẹ Nhật áp dụng để các bậc phụ huynh tham khảo thêm.
1. Tập cho trẻ quan sát ngay từ khi còn nhỏ
Việc trang trí phòng cho trẻ sơ sinh bằng các màu sắc tươi sáng, có nhiều tranh ảnh, đồ vật được xem như là bước đầu tiên mà bố mẹ có thể chuẩn bị trong hành trình giúp tăng khả năng quan sát cho trẻ. Mặc dù khi 1, 2 tháng tuổi trẻ chưa thể nhìn thấy những màu sắc xung quanh nhưng việc trang trí này sẽ phát huy tác dụng khi trẻ lớn hơn 1 chút.
Khi trẻ 1, 2 tháng tuổi mỗi ngày bạn nên cho trẻ nhìn vào 1 bức hình kẻ sọc đen trắng khoảng 3 phút, thực hiện trong vòng 1 tuần. Nhìn vào bức hình sọc trắng đen này sẽ giúp khả năng tập trung của trẻ tăng lên, sau này khi quan sát trẻ sẽ tập trung hơn vì đây sẽ trở thành phản xạ ăn sâu vào tiềm thức trẻ. Khi trẻ lớn hơn khoảng 6, 7 tháng, bạn thay ảnh sọc trắng đen bằng ảnh khác (ảnh hình học đơn giản) có màu sắc đậm, tương phản để trẻ nhìn. Khi trẻ biểu hiện đã chán nhìn ảnh cũ, bạn có thể cho trẻ nghỉ ngơi và bắt đầu lại sau 1 vài tuần hoặc có thể thay đổi hình ảnh và màu sắc.
2. Tạo hứng thú cho trẻ
Khi trẻ lớn hơn, nhất là khi trẻ bắt đầu tập nói, bố mẹ nên tập cho trẻ gọi tên các đồ vật, con vật mà trẻ thấy được. Bạn có thể dạy trẻ từ từ vì nhồi nhét quá nhiều thứ cùng 1 lúc hoàn toàn không tốt cho trẻ. Sau khi trẻ biết được hình dáng và tên gọi của mọi vật và đã bắt đầu nhận biết được hầu hết mọi vật (3 – 4 tuổi) bạn nên thường xuyên đưa những câu hỏi khác nhau, hỏi trẻ xem trong vườn nhà cây nào cao nhất, cây nào có lá dài nhất, hoa đẹp nhất, con gì hút mật,… Trẻ không trả lời được sẽ tự đi tìm lời giải đáp đồng nghĩa với việc trẻ phải quan sát tỉ mỉ, kỹ lưỡng mới tìm ra sự khác biệt giữa các loài cây, loài hoa trong vườn, khi đó trẻ mới trả lời được những câu hỏi cha mẹ đưa ra. Trong quá trình tìm tòi, quan sát trẻ sẽ biết thêm nhiều điều, hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh và đây cũng là động lực thúc đẩy trẻ tiếp tục tìm tòi, khám phá thế giới xung quanh, giúp tăng khả năng quan sát cho trẻ.
2. Lựa chọn phương pháp quan sát hiệu quả
Thông thường, chúng ta quan sát từ gần tới xa, từ đơn giản đến phức tạp, từ bộ phận đến chỉnh thể. Các bậc cha mẹ nên cho trẻ xem hình minh họa để hiểu khái niệm rồi mới quan sát thực tế. Ngoài quan sát, bố mẹ cũng nên cho trẻ cảm nhận bằng xúc giác, vị giác, thính giác, khướu giác để trẻ có cái nhìn toàn thể về mọi thứ xung quanh.
Ví dụ, bố mẹ có thể giới thiệu cho trẻ ảnh con voi, sau đó mua cho trẻ 1 con voi đồ chơi, lần lượt hướng dẫn trẻ quan sát xem con voi có các bộ phận nào, thích ăn gì… Trong điều kiện có thể bố mẹ nên đưa trẻ đến các vườn thú để trẻ tận mắt nhìn thấy voi để chúng quan sát được tất cả những hoạt động của loài voi từ đó ghi nhớ thông tin mà mắt nhìn thấy trong đầu. Hướng cho trẻ thấy thích thú khi quan sát sẽ tăng khả năng quan sát cho trẻ và giúp trẻ có thói quen tìm hiểu khi gặp 1 sự vật mới lạ.
3. Dạy trẻ phương pháp viết nhật ký quan sát
Đây là phương pháp tăng khả năng quan sát cho trẻ hiệu quả nhất, quan sát bình thường sau đó ghi lại thì hiệu quả không cao và việc ghi lại quá trình quan sát này cũng rất khó. Nhật ký quan sát ghi chép quá trình quan sát tỉ mỉ, kỹ lưỡng, đòi hỏi nhiều công sức. Muốn trẻ viết một bài văn hay miêu tả phong cảnh quê hương, đất nước, cần cho trẻ đi thực tế và hướng dẫn trẻ viết nhật ký quan sát. Khi trẻ không thích viết bạn cũng thể cho trẻ vẽ, sử dụng màu sắc để khắc họa mọi vật sẽ dễ nhớ hơn.
4. Tạo điều kiện cho trẻ được đi đây đi đó
Khả năng quan sát của trẻ tốt hay không phụ thuộc rất nhiều vào tầm bao quát mà trẻ có được. Một đứa trẻ suốt ngày ở trong phòng đọc sách khả năng quan sát sẽ kém hơn những đứa trẻ khác. Cùng một sự vật, hiện tượng có trẻ quan sát được nhiều, có trẻ quan sát được ít, điều này phụ thuộc vào trí thức và sự hiểu biết của trẻ. Trẻ hiểu biết càng nhiều, liên hệ được với thực tế, ấn tượng để lại trong trẻ càng lâu, trẻ sẽ quan sát tốt hơn. Có thể nói quan sát là cơ sở của sự hiểu biết và kinh nghiệm và chính 2 tác nhân này sẽ có tác dụng nâng cao khả năng quan sát.
5. Dạy trẻ biết cách kết hợp quan sát với suy luận
Các bậc cha mẹ cần hướng dẫn trẻ quan sát kỹ lưỡng, tỉ mỉ sau đó yêu cầu suy luận sâu sắc. Khi nhận được thông tin nào cũng cần phân tích, xử lí sáng tạo thông tin đó, kết hợp quan sát với suy luận. Như vậy sẽ làm cho khả năng quan sát của trẻ tiến bộ một cách nhanh chóng. Khi trẻ còn nhỏ bạn nên cho trẻ chơi cái trò chơi ghép hình đơn giản như tìm hai hình giống nhau, cho 1 mảnh ghép còn thiếu… Từ các trò chơi như thế này, trẻ sẽ tự vận dụng khả năng quan sát để biết được hình dáng của mọi vật và tự tìm được đáp án cho trò chơi.
6. Tập cho trẻ tính tự giác quan sát
Khả năng quan sát của trẻ là một hành vi tự giác mang tính chủ quan. Thông thường trẻ quan sát theo đúng hứng thú, do đó cha mẹ cần ở bên cạnh nhắc nhở để hướng sự tập trung quan sát của trẻ vào mục đích đã đề ra, thúc đẩy và tăng khả năng quan sát cho trẻ. Cần phải quan sát những sự vật xuất hiện nhiều lần và cả những sự vật xuất hiện ngẫu nhiên. Cha mẹ cũng cần dạy cho trẻ cách tập trung quan sát, giả tưởng về khác nhau giữa các sự vật, loại trừ ảo giác, nắm được bản chất của sự vật.
Trẻ có khả năng quan sát tốt có thể quan sát thấy những vật mà người bình thường không thấy, nghĩ được những việc mà người bình thường chưa nghĩ đến. Rèn luyện được cho trẻ khả năng quan sát tốt sẽ giúp ích rất nhiều cho trí não của trẻ sau này. Một đứa trẻ có đầu óc quan sát tốt chắc chắn sẽ nhanh nhạy và sắc bén hơn trong suy nghĩ, học tập cũng như trong công việc mà trẻ được giao. Chính vì vậy, ngay từ nhỏ bố mẹ cần kích thích và áp dụng đúng phương pháp để tăng khả năng quan sát cho trẻ.
Bài đọc thêm
Làm giàu trí tưởng tượng cho con trẻ
Những phương pháp giáo dục trẻ em từ 1 đến 5 tuổi phổ biến hiện nay
